MYP- zadanie pierwsze: Stela z Rosetty- odkrycia starożytnego Egiptu cz. 2

Pismo egipskie przez wiele lat było tajemnicą dla świata. Było wielu ludzi, którzy próbowali odcyfrować hieroglify, które w czasach starożytnego Egiptu pełniły szczególną rolę, na przykład w malarstwie. Po co nam obrazy ptaków, ludzi, roślin skoro nie wiemy jakie mają znaczenie? A przecież wystarczyłoby tylko odczytać podpis pod starożytnym naściennym malowidłem. Niestety bez znajomości hieroglifów, pisma hieratycznego i demotycznego nie było to możliwe. Co więc przyczyniło się do tego, że dziś potrafmy przetłumaczyć zapisane myśli Egipcjan? Jedno z przełomowych odkryć archeologicznych- stela z Rostetty¹.

Pismo demotyczne

Czym jest stela z Rosetty?

Na pozór niewiele znacząca bazaltowa płyta długa na 144 centymetry wbudowana była w jedną ze ścian średniowiecznej fortecy miejscowości o nazwie Rosetta niedaleko Aleksandrii. Najważniejszą jej częścią jest wyryty w kamieniu tekst- 14 wersów zapisanych hieroglifami, 32 demotyką i 34 linijki pisma greckiego. Górna część płyty, czyli część zapisu hieroglificznego została uszkodzona, co jednak nie przeszkodziło w późniejszych badaniach nap pismem egipskim. Stela została odkryta w 1799 roku przez kapitana Pierre'a-François Boucharda podczas robót inżynieryjnych prowadzonych przez francuskie wojska w trakcie pobytu Napoleona w Egipcie². Napoleon uzmysławiając sobie znaczenie i wagę odkrycia natychmiast polecił wykonanie jego kopii, które zostały dostarczone potem do europejskich uczonych. Jedna z nich powędrowała do Jean- Francois Champolliona, który zdołał odkryć tajemnice pisma egipskiego.

Jak Champollion odcyfrował hieroglify?

Ponieważ tekst zapisany greką nie był trudny do przetłumaczenia przez uczonych, dawał on pewien zarys treści tekstu egipskiego. Champollion już wcześniej prowadził badania nad starożytnym pismem egipskim, dokonał własnej analizy języka koptyjskiego, czyli „najnowszego” języka starożytnych Egipcjan. Na podstawie tej analizy i porównania innych, nielicznych tekstów egipskich doszedł do wniosku, że hieroglify opierają się na fonetyce zapisu. Potem zaczynając od tłumaczenia tekstu greckiego, w którym wystąpiło imię Ptolemeusza ustalił, że odpowiada on fragmentowi, w którym występowało imię tego króla w zapisie hieroglificznym³. Następnie począł odcyfrowywać kolejne poszczególne znaki. W 1822 roku zawarł swoje obserwacje w "Liście do Pana Dacier dotyczącym alfabetu hieroglifów fonetycznych", natomiast w 1824 roku ostatecznie potwierdził niepodważalność analizy w dziele pt. „Zarys systemu hieroglificznego”.

Portret Champolliona pędzla Leona Cognieta

Treść zapisana na steli z Rosetty

Sama treść tekstu wyrytego na bazalcie dotyczyła pierwszej koronacji króla Ptolemeusza i Epifanesa oraz amnestii z tym związanej. Treść nie była szczególnie istotna dla badań Champolliona nad hieroglifami, lecz dla ciekawskich (i znających angielski lub mających pod ręką dobrego tłumacza) link do tekstu zamieszczam tutaj. Stela jest do dziś przechowywana w Muzeum Brytyjskim, a do Zjednoczonego Królestwa trafił w 1802 roku jako dar dla króla Jerzego III.

Odczytanie hieroglifów pozwoliło historykom na tłumaczenie dokumentów, różnych tekstów zapisanych w malarstwie i na o wiele lepsze, dogłębniejsze poznanie samej kultury egipskiej, religii politeistycznej, systemu politycznego i wielu rzeczy związanych ze starożytnym Egiptem. Gdyby nie odkrycie, a potem analiza steli z Rosetty prawdopodobnie zajęłoby nam o wiele więcej czasu dowiadywanie się tych wszystkich rzeczy- a może do teraz byłyby one tajemnicą?